صبر ایله کونول محنت هجرانه تلسمه

درد اهلی یئتر صبر ایئله درمانه تلسمه

یـــوسف ده زلیخانی محبت له سویردی

سالدیردی زلیخـا اونی زندانـه تلسمـه

دنیایـه وفا ایئلمه چوخ آغلاما کونلوم

دنیا نه وفا قیئلدی سلیمانــه تلسمــــه

کام آلمیــه جاق آیریلیقا باعث اولانلار

عاشیق چاتاجاق سئوگیلی جانانه تلسمه

نسیمی

زبان مادری وهویت خود را پاس بداریم

تورکی را پاس بداریم

nə mutlu türküm diyənə

در باره نوشتار زبان ترکی

قانون هماهنگی مصوّت ها:

قبلاً گفته شد که مصوّت های: (آ، او، اوْ، ایْ) را مصوّت های ضخیم (قالین) و مصوّت های: (اَ، ائ، ای، اؤ، اﯙ) را مصوت های ظریف (اینچه) می گویند. یکی از قانون های مهم زبان ترکی که مختص این زبان است و در سایر زبان ها وجود ندارد، این است که اگر اوّلین حرف مصوّت های آن کلمه ضخیم (قالین) باشد، تمام مصوّت های آن کلمه ضخیم یا قالین خواهد بود. (به همین علت است که کلمه نماز و محال در ترکی ناماز و ماحال تلفّظ می شود و...).

نخستین مصوّت کلمه نقش بنیادی دارد و سایر مصوّت های کلمه تابع مصوّت اوّلی هستند. مثال، الف:

قوْناق، (مهمان)، آنا (مادر)، قوللوق (خدمت)، اوْدون (هیزم)، اوزون (دراز)، و ...

ب: ‌چؤره ک (نان)، ﻳﯚﻧـﮕﯚل (سبک)، اﯙره ک (قلب)، ائلچی (سفیر)، و...

اگر توجه نمایید تمام مصوّت های گروه الف ضخیم و تمام مصوّت های گروه ب ظریف

ریشه ی تاریخی نام آزربایجان:

آزربایجان اسمی ترکیبی از:

آز(آس)+ َ ر +بای +جان

می باشد که آز برگرفته از نام قبیله ی آس ، َر در ترکی به معنای جوانمرد(درمعنی شوهر نیز امروزه بکار میرود)،بای به معنی ثروتمند و بزرگ وبالاخره جان،که پسوند مکانی ساز در زبان ترکی می باشد.

بسیاری نام آزربایجان را آذرآبادگان و آتروپات و غیره(در معنای آتشکده و غیره) نامیده اند که هرگز دلیل و مدرک قانع کننده بر ادعای خود نتوانستند آورند.همچنین نام آسیا از نام قبیله ی آس گرفته شده است.

زبان مادری وهویت خود را پاس بداریم

تورکی را پاس بداریم

nə mutlu türküm diyənə

ساختار زبان ترکی به عنوان یک زبان پیوندی و هماهنگی مصوتی در زبان ترکی

پیش تر،اشاره ای کوتاه بر پیوندی بودن زبان ترکی کردیم،در این پست بر این واژه و ویژگی های آن خواهیم پرداخت،

رده شناسی ساختواژی:رده شناسی ساختواژی،نظامی بر طبقه بندی زبانهاست و مقیاسی پیوستاری و نسبی است،یعنی مطلق نیست،به عبارتی به طور مطلق نمی توان گفت زبانی تحلیلی یا ترکیبی ست بلکه می توان گفت زبان مفروض،بیشتر از زبان ایکس و کمتر از زبان ایگرگ ترکیبی یا پیوندی ست.

این دلیلی بر تعریف و طبقه بندی نادرست رده شناسی ساختواژی زبانها نیست،واژه ی پیوندی را می توان همچون صفت خوش بو بودن توصیف کرد،و سپس تمامی رایحه های گلها را از منظر آن تعریف،طبقه بندی کرد.مطمئناً در میان آن برخی خوش بو ترین هستند.پس این نسبیت در ذات خود تعریف پیوندی یا ترکیبی نیست.

زبانهای دنیا را بر اساس رده شناسی ساختواژی به چهار رده ی اساسی زیر تقسیم بندی کرده اند:

تحلیلی

پیوندی

تصریفی

ترکیبی

توضیح تمامی این موارد خارج از حوصله ی این تاپیک است،دوستان علاقه مند می توانند برای مطالعه ی بیشتر، صفحات 21 تا 25 کتاب مطالعه ی ساختار نحوی زبان ترکی از دیدگاه رده شناسی را ازنظر بگذرانند.

ما در این تاپیک تنها به زدن چند مثال از چهار رده بسنده می کنیم:

برای گروه اول،زبان ویتنامی مثالی بارز است.

برای گروه دوم،زبان ترکی که مورد بحث تاپیک هست.

برای گروه سوم،زبان چوک چی

و برای گروه چهارم،زبانهای عربی،فارسی،روسی،لاتین و یونانی.

البته تمامی زبانهای دنیا جزو یکی از این چهار دسته هستند،که بیشتر جزو زبانهای ترکیبی هستند.

اما زبانهای پیوندی(التصافی) انگشت شمارند،به غیر از زبان ترکی زبانهای فنلاندی و مجاری و همچنین سواهیلی نیز جزو این دسته اند.

کمری در مورد زبانهای پیوندی معتقد است که وندها(پسوندها،اک ها) جداگانه به ریشه افزوده می شوند که ممکن است در هر واژه چندین واژک موجود باشد.اما مرزهای مابین آنها کاملاً آشکار و واضح است.هر واژه ای شکل کاملاً جداگانه و مشخصی دارد،مثال زیر،مثال ارائه شده توسط کمری( مرجع شماره ی 13-14-15-16 در صفحه ی 347 کتاب مذکور) در باب این توضیح است:

Adam

Adamı

Adamın

Adama

Adamda

Adamdan

Adamlar

Adamları

Adamların

Adamlara

Adamlarda

Adamlardan

که به ترتیب:

حالت اسمی

حالت مفعولی

حالت ملکی

حالت مفعول غیر صریح

حالت مکانی

حالت ablative

6 تای اول برای مفرد ها و 6 تای بعدی برای جمع ها

گئجه گونوزوموز بیر اولوب

کاسیب گئیسه دییه رلر هاردان تاپدین ، دولتدی گئیسه دییه رلر مبارکدیر

کاسیبین گونو ایتین گونو

کاسیب پول تاپسادا یئر تاپماز

کاسیبین دوواری آلچاق اولار

کاسیبین گؤزو توخ اولار

کاسیبین سؤزو ، یورغونون گؤزو

کاسیبی ده وه اوستونده بووه سانجار

کاسیبین بیر اوغلو اولدو اونوندا بوینو ایری اولدو

کاسیبا قول اول وارلییا اوغول اولما

کاسیب اوشاغی گؤرمه میش بالاسی اولمویاسان

ده وه ده ن بیر قیل دا غنیمتدیر

ده وه نی ایتیریب کرششه یی آختاریر

ده نی ساتان ائششک آلابیلمه ز

ده وه نین آیاغی آلتیندا قاریشقا ازیلمه ز

ده وه چینه ن قوهوم اولانین دروازاسی گن گرک

ده وه نی چؤمچه ینه ن سووارمازلار

گئجه گئدر گونوز گلر

گئجه سول یاتان سحر سول دورار

گئجه نین خئیریندن گونوزون شری یاخجی دیر

گئجه سیلاحلی گونوز کولاهلی گرک

دردلی دئینگن اولار

باشدا آغیل اولماسا بدن عذابدا اولار

ائل اوز دلی سینی بور آخماز

چراغ دیبینه ایشیق سالماز

خالقا ایت هورسه بیزه چاققال هورر

گونشیا اومود اولان شامسیز قالار

جواهر جیندا آراسیندا اولار

بونون ایپینین اوستینه اودون یغماق اولماز

ده وه اویناسا قار یاغار

ده وه نی آپاران ائششکدیر

چادراسیزدیخدان ائوده قالیبدی

جالانان سو بیر داها کوزیه قایتماز

جوجه یومرتادان چیخار قابیقینی بئگنمز

دوز یئیب دوزقابینی سیندرمازلار

صبریله قوورادان حلوا پیشر

ایله بیل آغزینا قویوت آتیبدیر

یاخاما سانجاق ساچمیبسان کی

کورا نه گئجه نه گوندوز

دونیانی بوغدا توتسادا کهلیگین روزیسی چینقیلدیر

ادام اومدوغو یئردن کوسر

کئچل داوا بیلسه ، اؤز باشینا یاخار

ضررین یارسیندان قاییتماق ، منفعتدیر

نیسیه گیرمه ز کیسییه

گلین اویناماق باشارمیر ، دئییر یئر ایری دیر

قیش چیخار ، اوزو قارالیق کؤموره قالار

قارا گونون عمرو آز اولار

نفسی ایستی یئردن چیخیر

عجله ایشینه شئیطان قاریشار

هئچ کیم اؤز قاتیغینا تورش دئمه ز

پیچاق اؤز دسته سینی که سمه ز

قورددان قورخان ، قویون ساخلاماز

گؤیلو بالیق اتی ایسته یه ن … قویار بوز اوستونه

ال ایتدن مشهوردور

دئیه سن جانین قاشینیر

یا حسن کئچل ، یا کئچل حسن

قارداشلار شاواشدی ، آخماخلار ایناندی

خاتین قیز خالاسینا ، قوچ ایگیت دایی سینا

هوره ن ایت قاپماز

ده وه یه دئدیلر بئلین ایری دیر ، دئدی هارام دوزدو ؟

کور الله دان نه ایسته ر ایکی گؤز ، بیری ایری بیری دوز

دئییر تویوغون بیر قیچی وار

اؤزووه بیر اینه باتیر اؤزگویه بیر چووالدیز

سینان قول ، بویوندان آسلانار

ائله یئرده یاتماز آلتینا سو چیخا

چؤمچه اشدان ایستی اولوب

خلیفه کیسه سیندن باغیشلیر

تولکویه دئدیلر شاهیدین کیمدی ؟ دئدی قویروغوم

پیچاق ویرسان قانی چیخماز

بؤرکووی قوی قاباغیوا

سنین کیمی دوستو اولانا دشمن لازیم دئییل

کیمسه آتاسی اؤلن قدر یاسلی دئییل

آج تویوق یاتار یوخودا داری گؤره ر

لالین دیلینی آناسی بیلر

آته مینه نونی٬ دون گیدره نو

آته لن دوشه ر

آج آرم٬ داش ده ییر

آجنه ایت غرخاوری

آچلمه میش سفره بیر عیبی وار٫ آچلن سفره نو مین بیر

آرپه اکن٬ بوغدرم

ائششه کی باغلاسان آت یانونا یا خویون گوتورار یا خاصیتین

آغ یارما٬ قارا گون اوچوندور  

آغاج گؤره نده٫ هیز ایت قاچار

آل آپارمیش

آبرى باهار گؤىاوتو دئییل کى گئنه گؤیهره

آبرینى یئمیش٫ حیانى سیچمیش

 قارا باخت داغلارا چیخسا ، داغلاری دومان آلار

قیزیم سنه دئییره م گلینیم سن ائشیت

بؤیوک باشین ، بؤیوک بلاسی اولار

ساخلا سامانی ، گلر زامانی

همیشه شعبان ، بیر گونده رمضان

اغزیندان سود ایسی گلیر

یومورتاسیندان چیخمامیشدان باش یاریر

قونشوم منی یاد ائله سین ، بیر ایچی بوش گیردکانلا .

ده وه دن ده بیر قیل غنیمتدیر .

مه چیدین قاپیسی آچیقدیر ، ایتین اوزونه نه گلیب

آغ ایتین٫ قارا گونه

آغریمایان باشا٬ دسمال باغلامازلار

آغ توپورجک گؤره نده٫ اونا خیال ایکى قیرانلیقدیر

آدامین آلنینا هر نمه یازمیشلار٬ ائله اودور