اؤزگه چیراغینا یاغ اولماق بسدیر - شعری که باعث آفرینش سهندیه و بیشتر اشعار ترکی شهریار شد

اؤزگه چیراغینا یاغ اولماق بسدیر

حؤرمتلی اوستاد، بؤیوک شهریارا

بیر الیمده قلم، بیر الده کاغاز
خیالیم بویلانیر دامدان، دوواردان
باشیمدا یار باغین گزمک هاواسی
قاپیلار باغلیدیر، یول تاپیم هاردان

حاصارین دالیندا کؤنول وئردییم
او یار بیر باغ سالیب، سویو بولوردان
هئیواسی کهروبا، ناری یاقوتدان
تاغی فیروزه دن، دیوانی گولدن

ماوی ائیوانیندا ساز چالیر زهره
بورجوندا یای چکیب، دایانیب کئیوان
لاییقی وار گیره م قصرینه من ده
قیللی پاپاغیملان، سینیق سازیملان؟

او بو ائحتیشاملا، بو طمطراقلا
قاپیسین اوزومه آچماسا نه وار
شاهلا رعییتین صحبتی توتماز
من بیر اوبالییام، اودور شهرییار

گره ک روخصت آلام حئیدربابا´دان
"یوخ" جاوابی بلکه منه وئرمه سین
بیر ده شهرییار´دان فرمانیم واردیر
"شاعیر بیر بیرینی اولور گرمه سین؟"

یوخ، من ده سهند′ه م، باشیم اوجادیر
ایچیمده سؤنمه یه ن عشق آتشی وار
منده صفاسی وار گوللو باهارین
باشیمی توتسا دا قارا بولودلار

لاله لی چیچکلی چمنلریمده
گلیب یورد سالسا دا چوبان-چولوقلار
یالواررام صفامدان اوز دؤنده رمه سین
شهرییارا لاییق "شاه یوردو"م دا وار

کؤنلوم هاواسییلا قول-قاناد آچیر
قاف قالاسین آلماق دئیه اوجالیر
قالخدیقجا بوی آتیر داش دووارلاردا
آلیجی ترلانیم یورولور، قالیر

دووارلار، دووارلار، پولاد اولساز دا
آلماز میشار اوللام، کسیب بیچه ره م
کولونگون بورج آللام فرهاد بابانین
بیسوتون اولساز دا، چاپیب گئچه ره م

دووارلار، دووارلار، یول وئرین گئچیم
وولقانام، نفسیم توفان قوپارار
بولودام، ساللانسا قاشیم-قاباغیم
آغلارام، عالمی سئللر آپارار

بیر الیمده اود وار، بیر الیمده سو
بیر اوزوم قاراقیش، بیری باهاردیر
دوستا، ایستی کلییه ایستی قوینوم وار
دوشمانا باخیشیم شاختادیر، قاردیر

ایچیمده بوغولور دادیم، هاراییم
نه دووار هاییما های وئریر، نه یار
نه داشدان سس چیخیر، نه ده قارداشدان
سانکی بوشلوقلاردا ایتیر دالقالار

بیلمیره م بلکه ده بو بیر خیالدیر
یا دا کی سئحردیر منی آلدادان
دئییرلر دیلبریم بولور قصرینده
داردادیر، آسیلیب تپه ساچیندان

سهندی قورخوتماز نه سارای، نه سئحیر
محببت دئییله ن بیر افسونوم وار
هم ایسم-ی اعظم دیر، هم ایسم-ی شب دیر
باغلی قاپیلاری اوزومه آچار

آچیلین، آچیلین باغلی قاپیلار
محببت نامینه، ایسته ک نامینه
ارییین، تؤکولون دمیر قیفیللار
کؤنول خاطیرینه، اوره ک نامینه

گلیر قولاغیما اینیلتیلری
بوردا بیر شئر داردا قالیب باغیریر
دوغرودان دا من بیر "مورووتسیز"ه م
قارداشیم داردادیر، منی چاغیریر

چکیلین، چکیلین، یول وئرین گئچیم
اوره ییم آلیشیب، آلوو ساچارام
شهرییار بوینونا زنجیر وورالار
چئینه ره م، گمیرره م، دارتیب آچارام

ایشله ییر قولوما دمیر پاخلالار
زنجیر قیجیقدیریر، سانجیر اتیمی
جان قارداش، هله لیک باغیشلا منی
دئیه سه ن اونوتدون اسارتیمی

عزیز شهرییاریم، باغیشلا منی
اینجیمه، داریلما، فیکرین هاردادیر؟
مورووتسیز دئییل سنین قارداشین
آنجاق سنین کیمی او دا داردادیر

اؤزؤن دئمه دین کی بیزیم ائللرده
وکیل مووککیلین خرجینی چکه ر،
آنا عشق اوجاغی سؤنمه سین دئیه
اوره ین اریده ر، چیراغا تؤکه ر؟

هر یانی بیلمیره م، بیزیم دییاردا
هئچ ده خیال دئییل، دوستلوق، محببت
آنجاق ایشیق ساچان ایستی گونش ده
بعضن بولود آلتدا گیزله نر، البت

نه بیلیم بلکه ده سولطانیم قارداش
ایشین عئیبی بیزیم اؤزوموزده دیر
همین بو ایلقارین دوشگونویوک بیز
گوناه یاددا دئییل، گوناه بیزده دیر

بیر اوووج کلکباز، قومارباز ایله ن
پاکباز اولموشوق، پاک اوتوزموشوق
مرد ایکن، نامرده رحم ائیله میشیک
ایندی نامردلره محتاج اولموشوق

دولتلییه ساخسی لازیم اولاندا
ووروب سیندیرمیشیق اؤز کوزه میزی
چیخدیغیمیز قینی بینمه میشیک
بیز ائلی آتمیشیق، ائل آتیب بیزی

ائلیمیزه نه گون آغلامیشیق بیز؟
باغین شاختا ووروب، بوستانین یاریب
ائل بیزه نئیله سین، نه گون آغلاسین؟
آغزی اوچوقلاییب، دیلی باغلانیب

ایندی اولان اولوب، گئچدیلر گئچیب
جالانان سو بیر ده کوزه یه دولماز
دالدان آتیلان داش توپوغا دیر
گؤز یاشی تؤکمکله ن یارا ساغالماز

بو گون من سهند م، سن شهرییارسان
گل باشین اوجالداق قوجا تبریزین
بیر کره یادلارین داشینی آتاق
چکه ک قایغیسینی اؤز ائلیمیزین

وفاسیز گوللرین اوستوندن اوچاق
قوناق صداقتلی ائل قوجاغینا
سؤنمز عشقیمیزدن بیر پیوند سالاق
ائلین شاختا وورموش گول بوداغینا

شاعیریم، دونیانی نئجه گؤرورسن
دوز یئییب، دوز قابین سیندیرانلار وار
قدیر بیله ن یارا جان قوربان ائیله
قدیر بیلمه یه نه حئییفدیر ایلقار

اؤزگه چیراغینا یاغ اولماق بسدیر
دوغما ائللریمیز قارانلیقدادیر
یانیب، یاندیرمایاق یادین اوجاغین
ائویمیز سویوقدور، قیشدیر، شاختادیر

دئمیره م، یانمایاق آلوولانمایاق
یانماسین، نئیله سین یازیق پروانه؟
یانمایاق وفاسیز یارین اودونا
یاناق ائلیمیزه، یاناق وطنه!

بیر یئرده قالماقدان داریلدیق، اؤلدوک
دوغما یوردوموزو دولاناق، گزه ک
ائل ایله آغلایاق، ائل ایله گوله ک
اینجیمیزی وطن ساپینا دوزه ک!

او عزیز دییاردا، دوغما شهرده
شاعیری جوشدوران صحنه لر چوخ وار
نیسگیللری چوخدور دردلی تبریزین
بیری سن اؤزونسن، عزیز شهرییار!

بورج آلتیندا یاشاماق یاماندیر، قارداش
بورجلویوق، بورجلویوق هم من، هم ده سن
گؤر نه روزی گاردا، گؤر نه گونده دیر
شهرییار بسله ین بو ائل، بو وطن!

چکه ک شئعر توپون، هایدی، قارداشیم
سن حئیدر بابایا، من ده سهنده
شاعیرین سیلاحی نغمه دیر، سؤزدور
نغمه میز یاییلسین شهره، کنده

یازاق، هر میصراعیمیز بیر بایراق اولسون
حقیقت بایراغی، ظفر بایراغی
پارلاسین مایاق تک، یانسین چیراق تک
گله جک مایاغی، اومود چیراغی

ایندیلیک ضعیف بیر داملا اولساق دا
سوزوله ک، ییغیلاق، گؤل اولاق، آخاق
قاریشیق چایلارا، داشقین سولارا
دره لردن گئچه ک، دنیزه چاتاق

شیلتاق لپه لره قوشولاق، جوشاق
سوزه ک دالقالاردا سونالار کیمی
گون وورسون، یاغیشلی بولودا دنه ک
اوچاق، هاوالاناق دورنالار کیمی!

اسسین اوستوموزه سویوق کوله کلر
بوزاراق، توتولاق، قارالاق، یاغاق
سئل اولاق، آغنایاق اوجا داغلاردان
یئرلی قایالاری دیبیندن قازاق!

داغلاری قوپاراق، دره لر دولسون
کؤپوکلو سولاری جالایاق دوزه
یاشارسین قوروموش کوللاریم کؤکو
باهاری قایتاراق وطنیمیزه

چایلارا سد ووراق، ظولمه حد ووراق
حاقلارا تاپشیراق حاققی هر یئرده
قیسیر قومساللارا جومماسین سولار
زمیلر گؤز گؤیه تیکمه سین بیر ده

کسه ک عداوتین، کینه نین کؤکون
عشقدن یئنی بیر قورولوش قوراق
مینه ک شاهابلارا، ایلدیریملارا
گئده ک اولدوزلارا، گونشه قوناق

سحر بولاغینین آریداق گؤزون
ایشیقلار قایناسین، خارراخار آخسین
چیزینسین یالینجیق، چیلپاق مئشه لر
بو داغلار دؤشونه گول-چیچه ک تاخسین

سهند ده گول آچسین، حئیدربابا دا
اوزه رینده چادیر قورسون شهرییار
باخاق چیچک لنن یوردا، شئعر یازاق
شاعیر ده بختییار، شئعر ده بختییار!

شاعیریم، یوبانما، یولدادیر کروان
قولاق آس، دونیادا گؤر نه بیر سسدیر
باغرینی سیخماسین آتیلان توپلار
قیریلان زنجیردیر، سینان قفسدیر

ایلاهی! (زلیم خان)

بیر میللت دیر، بیر تورپاق دیر، بیر وطن

اوتای نه دیر، بو تای نه دیر، ایلاهی؟!

هر طرفه پای وئریبلر حسرتی

او پای نه دیر، بو پای نه دیر، ایلاهی؟!

عئینی باغدیر، عئینی باغچا، عئینی بار

عئینی سازدیر، عئینی کامان، عئینی تار

اورتالیقدا دمیر حاسار، لای دیوار

او لای نه دیر، بو لای نه دیر، ایلاهی؟!

اوستوموزدن آجی یئل کیم، اسن کیم؟

کسیلن بیز، کسدیرن کیم، کسن کیم؟

آمان قارداش دء من کیمم، دء سن کیم؟

او های نه دیر، بو های نه دیر، ایلاهی؟!

میلله ته باخ دمیر توردان بویلانیر

دیری ائودن، اؤلو گوردان بویلانیر

یئتدی بوردان، یئتمیش اوردان بویلانیر

او سای نه دیر، بو سای نه دیر، ایلاهی؟!

هانسی باشدیر، هانسی بدن، بیلینمز

پارالانسا وارمی وطن، بیلینمز

اوردا اؤلن، بوردا ایتن، بیلینمز

او وای نه دیر، بو وای نه دیر، ایلاهی؟!

بای اولماسین، قاری دوشمان بای اولدو

چوخ عؤمورلر نیسگیللره پای اولدو

ایکی یاندا گؤز یاشیمیز چای اولدو

او چای نه دیر، بو چای نه دیر ایلاهی؟!

بو صؤحبتی اورتالیغا کیم سالیب؟

بو حسرتی اورتالیغا کیم سالیب؟

اوتای نه دیر، بو تای نه دیر، ایلاهی؟!

او درد نه دیر، بو وای نه دیر، ایلاهی؟!

قوربانیمی قبول ائله آراز!

صمد!

نه یازیم صمد؟!

دنلی خرمنیمین یانماسین یازیم؟

سرین سو کوزه‌مین جالانماسین یازیم؟

داغلی سینه‌مین آلوولانماسین یازیم؟

من سنه نه یازیم صمد؟

حسرتیمی کیم یاخاجاق؟

گؤز یاشیما کیم باخاجاق؟

آراز؟..

یئنه ده آخاجاق!

صمد!

کیمی چاغیریم؟

نه قدر باغیریم؟

سه...مد!

سؤیله منه، سؤیله آراز!

نه دن بیزله اولدون بئیله آراز؟

کسدین ایکی قارداش آراسین،

آلدین موغانین ساراسین،

بوغدون ائلیمین دیَرلی بالاسین!

بسدیر!

بس...دیر!.

قوربانیمی قبول ائله آراز!

قوربان اولوم من اونلارین قانا باتمیش تئللرینه،

سیلاحسیز دا،توفنگسیز ده دوشمن بوغان اللرینه.

قوی دؤشه نیم،قوی اوز سورتوم سولموش مزار گوللرینه،

دوزولمه میش،یا دوزولموش مرمری نین دان یئرینه.

سو سپ یئتیم آنالارین کاباب اولموش دیللرینه،

سو سپ،آزجا دورولسون قوی او گؤزلرین قان چاناغی،

قودرتیم اول،جورأتیم اول،ائی قهرمان اود توپاغی!

من بیلیرم:دردلرینی یومروغوندا سیخاجاقسان.

سن بو دیبسیز جهننمدن چیخاجاقسان...اوزو آغسان.

نورلو داغسان...ظولمت داغی دئویره جک،ییخاجاقسان.

بوغازیندان یاپیشانی بوغمالیسان،بوغاجاقسان.

تبریزلری،علویلری سن یئنیدن دوغاجاقسان.

اؤز بطنیندن دوغاجاقسان ایستیقلالی،آزادلیغی.

قودرتیم اول،ائی اومیدیم،ائی قهرمان اود تورپاغی!

اویان ستارخان اویان
خان!
اوْیان!
نه یاتیبسان!
سردارسیزیق ای اوْیان ستارخان!

بو گون نه یاتماق گونو!
بو گون نه اویماق گونو!
آمانین بیر گونودور
باشسیزیق ای...
باش گؤتور یوخودان اوْیان ستارخان!

بو گون نه سوسماق گونو!
بو گون نه اوسماق گونو!
قاراباغ چاغیریر سنی؛
ساواش گونودور
باش گؤتور داشدان، اوْیان ستارخان!

آلدیغین آزادلیغیمیز
دانیشدیغین دیلیمیز
اسگی کیملیگیمیز
دانیلیب، گئدیر الدن ای اوْیان ستارخان!

یاساقلیق یاراسالاری باشیمیزدا
اؤزگه سؤزجوکلر قولاغلاریمیزدا
یابانجی دیل دوْداغلاریمیزدا
اورهگیمیزین آجینمیش یاراسی، اوْیان ستارخان!

آل پالتارلارینی گئی، آغ کفنینی سوْی!
قیزیل بوغلارینی بور، پاپاغینی باشینا قوی!
داراقلی فیشنگینی باغلا، آتیشلی توفنگینی گؤتور!
چکمهلرینی ایاغلارینا چک! اوْیان ستارخان!

سیرداشلارینیق ای...
دؤیوشداشلارینیق!
اینان!
دؤزوملو یوْلداشلارینیق!
یاتما قیزیلباشلارینیق ای اوْیان ستارخان!

دوْقسان ایلدی بو قارا غربتده یاتیبسان
هله ده سسله ییر سنی آنا توْرپاغین، آذربایجان:
«جان!جان! قان!قان! اوْیان اوْیان! ستارخان!

یا تبریز سنی باغرینا باساجاق، بالام! یا ارک قالاسین تهران!»
دورماسان ستارخان!
تبریزی تهرانا گتیره جه ییک!
سنگرلریمیزی باشکتده قوراجاییق!
شوْوونیزمیله ائله بوردا ووروشاجاییق!
یانی؛
بو بسله دیگیمیز شئیطان پیشیگی ـ قولاغدان قویروغا ـ اوْدلایاجاییق
و ایتیب ـ باتان حاقلاریمیزی،
آیاقلانان حاقلاریمیزی، بوتون ایراندا آراییب آلاجاییق
اوْتوز میلیون یئرلی ـ یوردلو،
ائللی ـ اوْبالی، آتالی ـ بابالی اوزگور تورکوک
بــیـز بوتون تهرانیق
بـــیــز بوتون ایرانیق
یانی ایرانین دامارلاریندا آخان قانیق!
یانی آذربایجانیق!
اوْیانماییرسانسا ستار؛
دورماییرسانسا خان!
ـ سن اوْ سئودیگین آنان ـ
اینامینی بیزه تاپشیر
اردمینی بیزه سوْن
ایگیدلیگینی بیزه باغیشلا
و امین اوْل!
بیزه باغیشلادیغین شرفی؛
بیزه تاپشیردیغین اینامی؛
بیزه سوْندوغون حمیّتی
ـ آنالاریمیزین آغ ساچلارینا آند اوْلسون ـ
جانلا! قانلا! قوْرویاریق

ایسته میره م یار آغلاسین،چال تاری قوی تار آغلاسین

گول اویناسین خارآغلاسین،بوغازگولسون دارآغلاسین!

قوی یئره غم پیاله سین ،سیل گوزونون شلا له سین

آل گونشین حواله سین، شاخ قارا قوی قار آغلاسین

یارنه دن آغلاسین گرک؟،بویون بوکولسون آی فلک

دویونجا قویمادین گولک،سیخ ناری قوی نار آغلاسین

خزان یئلی اسن زامان،شخته آمان کسن زامان

یار یاریلان کوسن زامان،کیمسه کیمیم وار آغلاسین

توزدی دوماندی فیرتانا،اود یاغیلیب گولوستانا

دؤندر اوزون شبستانا ،ساغره یالوار آغلاسین

صبحه تیکیلدی گؤزلریم،داغلاری آشدی سؤزلریم

گیزلین آلوودی کؤزلریم، نی اؤلدی نیزار آغلاسین

ساقی گتیر قدح لرین،سرخوش اولاق درین درین

سئوگی توتا کینین یئرین،کین اؤزی زارزار آغلاسین

دریالارا اوزان آراز،جوم درینه قالما دیاز

مرکّب اول سؤزلری یا ز،داغ دا بولاق لار آغلاسین