سئوگیلی اوخوجولار!
بؤیوک سلجوق‌لو دؤولتی‌نین عدالت‌لی حؤکمداری، قابیلیت‌لی قوموتانی و مشهور مالازگیرد ساواشی‌نین قالیبی سلطان آلپ‌آرسلان!
تاریخ
بویونجا چئشیدلی سبب‌لردن اؤترو فرق‌لی جغرافیا‌لارا کؤچ ائدیب اورا‌لاردا
اؤزونه خاص حیات طرزیله یئنی بیر دوزن قوران تورک‌لر، ایسلام دینینی قبول
ائتدیک‌دن سونرا دا بؤیوک کوتله‌لر حالیندا دوغو‌دان باتییا کؤچ ائتمه‌یه
باشلادی‌لار. اکثریتی اوغوزلاردان، دیگر قیسمی ایسه اویغورلار و
قیپچاق‌لاردان اولوشان تورک بوی‌لاری، گلدیک‌لری یئنی جغرافیا‌لاردا اؤز
مدنیت و حیات فلسفه‌لرینی اؤزگورجه داوام ائتدیره‌بیلمه‌لری و طبیعی
قایناق‌لار باخیمین‌دان داها زنگین اولان بؤلگه‌لره گئده‌بیلمک اوچون، اؤز
دؤولت‌لرینی قورما احتیاجی دویمایا باشلادی‌لار. اورتادوغونون بؤیوک بیر
قیسیمینی احاطه ائدن، خوراسان‌دان مصره، ایران‌دان آنادولویا قدر اوزانان
گئنیش بیر جغرافیانی قابسایان سلجوق‌لو امپراتورلوغو دا بئله بیر احتیاجدان
اورتایا چیخدی.
سلجوق‌لولارین دؤولت قورماق‌دان مقصدی یالنیز یئنی
جغرافیا‌لاردا اؤزونو ضمانت آلتینا آلماق و یا یئنی تورپاق‌لار فتح ائتمک
دئییلدی. اونلار عینی زاماندا بیلیم و صنعته وئردیک‌لری اؤنمله، ایزلری
گونوموزه قدر سورن مین‌لرجه اثر میراث بوراخمیش‌لار. بیربیرین‌دن گؤزل
معمارلیق اثرلری، تاریخی آنید‌لار و صنعت اثرلری، سلجوق‌لو دؤولتی‌نین
میراثی اولا‌راق سونراکی نسیل‌لره امانت ائدیلمیش‌دیر.
گئچیش
سلطان
آلپ آرسلان، سلجوق‌لو دؤولتی‌نین ایکینجی سلطانی‌دیر. آنجاق تورک‌لرین
آنادولویا گیریشینی ساغلایان باشاری‌لی بیر قوموتان و قابیلیت‌لی بیر دؤولت
آدامی اولدوغون‌دان تورک سیاسی تاریخینده اولدوقجا اؤنم‌لی بیر یئره
صاحب‌دیر.
سلطان آلپ آرسلان 20 ژانویه 1029 تاریخینده دوغولدو. آتاسی
چاغری‌بی‌ین یانیندا ائییتیم آلدی، ساواش تکنیکلرینی اوندان اؤیرندی.
آتاسییلا بیرلیکده قاتیلدیغی ساواش‌لارین خاریجینده، گنج یاشدا بئله بیر
چوخ ساواشدا اوردونون قوموتانلیغینی اوستلندی، ظفرلر قازاندی. اؤنجه
خوراسانا ولیعهد تعیین ائدیلمیش اولان آلپ آرسلان، آتاسی چاغری‌بی‌ین
اؤلومون‌دن سونرا 1060دا اونون یئرینه گئچه‌رک خوراسان والی‌سی اولدو.
تخمینا اوچ ایل سونرا، 7 دسامبر 1063 تاریخینده عمی‌سی، سلجوق‌لو
دؤولتی‌نین سلطانی توغرول‌بی وفات ائدینجه، سلجوق‌لو بی‌لری طرفین‌دن
تاختا چیخاریلان آلپ آرسلان، 27 آوریل 1064ده بؤیوک بیر مراسیمله
سلطان‌لیغینی رسمی اولا‌راق اعلان ائتدی. آنجاق بو حادثه چوخ دا آسان
اولمادی. چونکو اوغلو اولمایان توغرول‌بی، قارداشی چاغری‌بی‌ین
اوغوللاریندان سلیمانین تاختا چیخماسینی ایسته‌میشدی. بونا گؤره، ایرانین
بو گونکو باشکندی تهرانین گونئیینده اولان ری شهرینده سلیمان سلطان اعلان
ائدیلدی. آنجاق آلپ آرسلان و خانداندان بعضیلری اونون سلطان‌لیغینی
تانیمادی‌لار . نهایت بؤیوک بیر ایختیلافین آردین‌دان آلپ آرسلان ری
شهرینده تاختا چیخمایی باجاردی.
سلطان آلپ آرسلان ایلک ایش اولا‌راق
عمی‌سی توغرول‌بی‌ین وزیرلیگینی ائدن عمیدالملکو عزل ائدیپ یئرینه
نیظام‌الملکو اؤزونه وزیر تعیین ائتدی. داها سونرا اؤلکه‌نین چئشیدلی
بولگه‌لرینده، اؤزللیکله ده خاندانا منسوب شخص‌لر طرفین‌دن چیخان
عصیان‌لاری باشاریلا باسدیران آلپ آرسلان، هم باتیدا، هم ده دوغودا
ساواش‌لار باشلاتدی. بیر طرف‌دن گورجوستانی فتح ائتدی، اؤته یان‌دان دا
جیحون چایینی گئچه‌رک، او بؤلگه‌دکی حؤکمدارلا آنلاشما باغلادی.
عصیان‌لاری
باسدیریب آنلاشما‌لار ائده‌رک دؤولتینی گئنیشله‌دن آلپ آرسلان، بیر طرف‌دن
ده ان بؤیوک رقیبی اولان بیزانس امپراتورلوغونو دا یاخین‌دان تعقیب
ائدیردی. بعضی سلجوق‌لو بی‌لری‌نین آنادولویا گیریب بیر چوخ ظفر قازانماسی
اوزرینه، بیزانس امپراتورو رومانوس دیوژنیس بؤیوک بیر اوردویلا سلجوق‌لو
دؤولتینه قارشی سفر باشلاتدی. آنجاق مالاتیادا تورک عسگرلرین‌دن آلدیغی
بؤیوک ضربیله گئری دؤنمک مجبوریتینده قالدی. آلپ آرسلان 1070ده آذربایجانی
فتح ائتدی. آردین‌دان وان گؤلونون قوزئیین‌دن گئچه‌رک مالازگیرده گلدی.
اورفانی محاصره‌یه آلدی و 1071ده اوردونو حلبده توپلایاراق مصر سفرینه
چیخماغا قرار وئردی. آنجاق بو خبری اؤیرنن بیزانس امپراتورو سلجوق‌لولارا
قارشی بؤیوک بیر هوجوم اوچون حاضرلیق‌لارینی تاماملادی. روم ائلی‌ده
یاشایان تورک‌لری ده اوردوسونا قاتان بیزانس، 13 مارس 1071 تاریخینده
تخمینا 200 مین عسگرله ایستانبول‌دان یولا چیخدی و نهایت مالازگیرده گلدی.
بو آرادا هوجوم خبرینی ائشیدن آلپ آرسلان، مصر سفرین‌دن وازگئچرک
مالازگیرده دوغرو حرکت ائتدی. سلطان آلپ آرسلان بیتلیسه چاتدیغیندا اون مین
عسگری آییریب آخلاطا گؤندردی و بیزانسلا چاتیشما یاشاندی. بو وضعیته قیزان
دیوژنیس، مالازگیرد قالاسینا سالدیراراق بیر چوخ انسانی قتل ائتدی. نهایت
آلپ آرسلان و دیوژنیس اوردولاری مالازگیرد دوزلوگونده قارشی قارشییا
گلدی‌لر . آلپ آرسلانین ساواشا باشلاما‌دان اؤنجه آتین‌دان ائنه‌رک دعا
ائتدیگی و عسگرلرینه خیطاب اولا‌راق هیجان‌لی بیر چیخیش ائتدیگی دئییلیر.
آلپ آرسلان سایجا اؤزون‌دن چوخ اوستون اولان بیزانس اوردوسونا قارشی اسکی
تورک‌لرین ایستیفاده ائتدیگی آیپارا تاکتیگیله بؤیوک ظفر قازاندی، دوشمن
اوردوسونو داغیدا‌راق ایمپراتور رومانوسو اسیر آلدی. آلپ آرسلان چوخ اصیل
بیر داورانیش سرگیله‌یه‌رک بیزانس امپراتورونون جانینی باغیشلادی و اونا
ایللیک وئرگی باغلاماقلا کیفایتلندی. بئله‌جه آلپ آرسلان دوغونون و باتینین
ان بؤیوک حؤکمدارلاریندان بیری اولا‌راق تاریخه گئچدی.
سلطان آلپ آرسلان 1072ده بیر قاراخان‌لی قالا کوموتانی طرفین‌دن اؤلدورولدو. سون آراشدیرما‌لارا گؤره، مزاری مرو شهرینده‌دیر.
